中医文化是中国传统文化的一个重要组成部分,从一开始就关注生命健康素养的培育。中医文化就是人化,人是中医文化核心因素和核心价值,以人为本就是中医文化的核心,也是中医学鲜明特点和优点。
英国文化人类学奠基人泰勒在科学意义上给文化下了一个定义:文化包括全部知识,信仰,艺术,道德,法律,习俗和作为一个社会成员所习得一切才能和习惯的复合体,文化是与自然相对的范畴,凡事人为的,非自然的东西就是文化。
中国自先秦以来中国文化便体现了鲜明而浓烈的人文精神传统,孔子提出仁者爱人,仁就是人性,人本,老子道德经,道就是天道,德是人德,黄帝内经中阐述人命至重,人是医学出发点,就奠定了以人为本的医学传统。唐代孙思邈说,人命至重,有贵千金,一方济之,德愈于此。素问说,是故圣人不治已病治未病,不治已乱治未乱,此之谓也,夫病已成而后药之,乱已成而后治之,比如渴而挫井,斗而铸锥,不亦晚乎!中医主张通过养生防病,早期控制疾病发生发展。灵枢曰智者以养生也,必须四时而适寒暑,和喜怒而安居处,节阴阳而调刚柔,如是则避邪不至,长生久视。医乃仁术,宋代范仲淹说不为良相,便为良医,在济世救人高度上良相和良医是相通的。晋代杨泉论医说,夫医者,非仁爱之士不可托也,非廉洁清良不可信也。医乃仁术是济世救人,是对个体生命的关爱,是中医文化对人文精神的集中体现。
中医文化处处体现了生命健康叙事元素,主张关心人的痛苦,理解人的痛苦,缓解人的痛苦。中医文化更强调内心修养成熟有点对医者的重要性,强调对叙事能力的关注,倾听,反思,再现和归属。中医也强调同理共情,强调凡大医治病,必当安神定志,无欲无求,先发大慈恻隐之心,誓愿普救含灵之苦。中医强调人具有自然和社会的二重性。病不许活者,病必不治,治之无功矣。灵枢曰入国问俗,入家问讳,上堂问礼,临病问所便。中医文化强调宏观与整体,强调医病医身医心。中医强调以人为本,天人合一,辨证论治,取类比象,形神兼顾,中医是生活中的医学。儒家思想强调为天地立心,为民立命,为往圣继绝学,为万世开太平。要求人们立德立功立言。依于仁,游于艺。修身,齐家,治国,平天下。中国传统文化在叙事元素方面更强调内心能力建设。春秋战国时期哲学思维活跃,也是中医理论发展的黄金时期,公元前五世纪提出了阴阳风雨晦明六气致病学说。春秋战国时期黄帝内经问世,东汉初年神农本草经问世明代医家张景岳的问诊,中医文化已经涉及躯体精神社会环境各个方面。中医强调天有三宝日月星,地有三宝风火水,人有三宝精气神,这些都阐述了人与自然和谐共生对身心健康的重要性。
传统医学从一开始就注重生命健康叙事能力培养,强调整体及辩证,这也克服了传统生物医学整体模式只见病不见人的局限,中医文化用朴素的哲学思维模式最早奠定了生物心理社会环境医学模式,我们在研究叙事医学临床实践及理论时,不要仅仅关注近二十年西方学者提出的叙事医学概念,更要关注祖国传统医学及祖国传统文化方面的生命健康叙事元素,尽管它们没有明确说明这是叙事医学,但是它们确实很早就体现了医者仁心,救死扶伤,甘于奉献,大爱无疆的医学本质,这也就是当今医学丢失的医学人文精神。
专家观点,仅供参考,欢迎商榷。